سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور چیست و چرا خودرو جوش می‌ آورد؟

سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور چیست و چرا خودرو جوش می‌آورد؟

سیستم خنک‌کننده یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های هر خودرو است که وظیفه کنترل دمای موتور را بر عهده دارد. یکی از اجزای مهم این سیستم، سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور است؛ قطعه‌ای کوچک اما تأثیرگذار که از بالا رفتن بیش از حد فشار درون رادیاتور جلوگیری می‌کند. عملکرد صحیح این سوپاپ می‌تواند از جوش آوردن موتور و آسیب‌های جدی به آن پیشگیری کند. در این مقاله به طور کامل بررسی می‌کنیم که سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور چیست، چگونه کار می‌کند و چرا در صورت خرابی آن خودرو جوش می‌آورد.

نقش سیستم خنک‌کننده در خودرو

موتور خودرو در هنگام کار، حرارت بسیار زیادی تولید می‌کند. اگر این گرما به‌درستی دفع نشود، دمای موتور از حد مجاز بالاتر می‌رود و باعث سوختن واشر سرسیلندر، تاب برداشتن سرسیلندر یا حتی قفل کردن پیستون‌ها می‌شود. سیستم خنک‌کننده با گردش مایع خنک‌کننده (آب و ضدیخ) در اطراف موتور، حرارت را جذب و به رادیاتور منتقل می‌کند تا از طریق جریان هوا خنک شود. در این میان، کنترل فشار و دمای این مایع اهمیت بالایی دارد که وظیفه آن به عهده سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور است.

سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور چیست؟

سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور یا Pressure Relief Valve معمولاً در درپوش رادیاتور (Radiator Cap) تعبیه شده است. این سوپاپ از یک فنر و دیافراگم مخصوص ساخته شده که وظیفه آن تنظیم فشار داخل سیستم خنک‌کننده است.

وقتی موتور گرم می‌شود، مایع خنک‌کننده نیز داغ و منبسط می‌شود و فشار داخل رادیاتور بالا می‌رود. اگر این فشار از حد مجاز بیشتر شود، سوپاپ باز شده و بخشی از بخار یا مایع را به مخزن انبساط هدایت می‌کند تا از ترکیدن شیلنگ‌ها یا نشتی جلوگیری شود.

به عبارت ساده‌تر، سوپاپ تخلیه فشار همانند سوپاپ اطمینان عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد فشار بیش از حد به سیستم خنک‌کننده آسیب برساند.

عملکرد سوپاپ تخلیه فشار چگونه است؟

عملکرد سوپاپ تخلیه فشار به صورت خودکار و وابسته به دما و فشار است:

در حالت عادی: فشار داخل رادیاتور در حد نرمال باقی می‌ماند و سوپاپ بسته است.

با افزایش دما: مایع خنک‌کننده منبسط می‌شود و فشار افزایش می‌یابد.

در زمان فشار بالا: وقتی فشار از حد تعیین‌شده (مثلاً 13 تا 16 psi) فراتر می‌رود، سوپاپ باز می‌شود و بخشی از بخار به مخزن انبساط منتقل می‌شود.

با کاهش فشار: پس از خنک شدن سیستم، سوپاپ برگشت باز می‌شود و مایع خنک‌کننده از مخزن دوباره به رادیاتور برمی‌گردد.

این چرخه دائماً در حال تکرار است تا فشار سیستم در محدوده‌ای امن حفظ شود.

دلایل جوش آوردن خودرو

جوش آوردن خودرو نشانه‌ای از اختلال در عملکرد سیستم خنک‌کننده است. در ادامه دلایل اصلی جوش آوردن خودرو را مرور می‌کنیم:

خرابی سوپاپ تخلیه فشار: اگر این سوپاپ در حالت بسته گیر کند، فشار بیش از حد در سیستم ایجاد می‌شود و ممکن است بخار یا مایع از بخش‌های ضعیف‌تر نشت کند. اگر هم در حالت باز بماند، فشار کافی برای بالا رفتن نقطه جوش مایع ایجاد نمی‌شود و زودتر به نقطه جوش می‌رسد.

پایین بودن سطح مایع خنک‌کننده: کمبود ضدیخ باعث می‌شود گردش خنک‌کننده ناقص انجام شود و موتور سریع‌تر گرم شود.

خرابی ترموستات: اگر ترموستات باز نشود، مایع خنک‌کننده در مسیر بسته باقی می‌ماند و دمای موتور به‌سرعت افزایش می‌یابد.

اختلال در عملکرد فن رادیاتور: خرابی فن یا سنسور آن مانع از خنک شدن مایع در رادیاتور می‌شود.

گرفتگی یا نشتی در رادیاتور: وجود رسوبات یا نشتی در شیلنگ‌ها باعث می‌شود سیستم فشار مناسب را حفظ نکند.

علائم خرابی سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور

برای تشخیص خرابی این قطعه، باید به علائم زیر توجه کرد:

افزایش مکرر دمای موتور حتی در مسیرهای کوتاه

خروج بخار یا مایع از اطراف درپوش رادیاتور

کم شدن سریع مایع خنک‌کننده بدون نشتی ظاهری

کاهش فشار در رادیاتور هنگام باز کردن درپوش در حالت سرد

وجود زنگ‌زدگی یا رسوب در اطراف درپوش رادیاتور

در صورت مشاهده این علائم، بهتر است درپوش و سوپاپ تخلیه فشار بررسی و در صورت لزوم تعویض شوند.

چگونه از جوش آوردن خودرو جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از بالا رفتن دمای موتور و خرابی سوپاپ تخلیه فشار، رعایت چند نکته ساده بسیار مؤثر است:

بررسی دوره‌ای سطح ضدیخ و آب رادیاتور به‌ویژه پیش از سفرهای طولانی.

تعویض به‌موقع درپوش رادیاتور در صورت خرابی یا پوسیدگی واشر.

شست‌وشوی دوره‌ای رادیاتور برای جلوگیری از رسوب و انسداد.

اطمینان از عملکرد صحیح فن و ترموستات.

استفاده از مایع خنک‌کننده استاندارد و مرغوب.

رعایت این موارد نه‌تنها از جوش آوردن موتور جلوگیری می‌کند، بلکه عمر سیستم خنک‌کننده را نیز افزایش می‌دهد.

اهمیت انتخاب درپوش رادیاتور با کیفیت

درپوش رادیاتور، که شامل سوپاپ تخلیه فشار نیز هست، باید از جنس و طراحی استاندارد برخوردار باشد. استفاده از نمونه‌های بی‌کیفیت یا تقلبی باعث می‌شود فشار به‌درستی تنظیم نشود و عملکرد خنک‌کننده مختل گردد. در هنگام خرید، به فشار کاری درج‌شده روی درپوش توجه کنید و آن را مطابق با مشخصات خودروی خود انتخاب نمایید.

نتیجه‌گیری

سوپاپ تخلیه فشار رادیاتور یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم خنک‌کننده خودرو است که وظیفه تنظیم فشار و جلوگیری از آسیب به اجزای موتور را بر عهده دارد. خرابی یا عملکرد نادرست این قطعه می‌تواند باعث افزایش دمای موتور، نشت مایع خنک‌کننده و در نهایت جوش آوردن خودرو شود. نگهداری اصولی از سیستم خنک‌کننده، بررسی منظم درپوش رادیاتور و استفاده از قطعات باکیفیت می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند و عمر مفید موتور را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.